Osmanlının Çöküş Döneminde Balkanlar ve Rumeli'nde Kurulan Türk Devletleri
Osmanlı imparatorluğunun çöküşünün artık gözle görülür hale geldiği ve devletin omurgasının kırıldığı bir savaş olarak tarihe geçen, 1877–1878 Osmanlı Rus Savaşı (93 Harbi) sonrası bugünkü Romanya, Bulgaristan balkanlar olarak adlandırılan Rumeli topraklarında yaşayan Türkler tamamen sahipsiz ve güvencesiz olarak kalmışlardı.
Ulus olma ve ulus devlet kurma ülkü ve ideali bilincine erişen Gayri Müslim Osmanlı tabası halklar, büyük devletlerden gördükleri destek ve her türlü yardımlarla Osmanlıya karşı başlattıkları silahlı ve silahsız direniş eylemlerinin sonucunda en büyük zararı burada yaşayan Müslüman Türk halkı görmüştür. Kendisine sahip çıkacak, koruyacak bir Osmanlı devlet gücünün gerek bölgeden çekilmesi, gerekse etkisiz hale gelerek olaylara müdahale edememesi sebebiyle büyük bir göç hareketi başlamış ve asırlardır yaşadıkları atalarının mezarlarının bulunduğu toprakları terk ederek Osmanlı devletinin hâkimiyeti altındaki topraklara sığınmışlardır. Bu göçlerin nasıl ve nerelere yapıldığını emekli büyükelçi Bilal Şimşir “Avrupa’dan Türk Göçleri” adlı eserinde detaylı olarak anlatmıştır.
Ancak bu göçlere rağmen bulunduğu toprakları terk etmeyen, bu topraklarda tutunmak ve var olmak için bir direniş hareketi başlatarak Osmanlıdan bağımsız kendi devlet ve hükümetlerini kuranlar da olmuştur.
Aşağıdaki bilgiler; Osmanlı gücünün bir zamanlar hâkim olduğu topraklardan çekilmesinden sonra bu bölgelerde yaşayan Türkler tarafından kurulan geçici devlet ve hükümetler hakkında verilen özet bilgilerdir.
Rodop ve Batı Trakya Türk Devlet-i Muvakkatesi
Rodop ve Batı Trakya Türk Devlet-i Muvakkatesi
Bu direniş hareketlerinin başlangıcı 3 Mart 1878 tarihinde Ayastefenos anlaşmasının imzalanmasını müteakip 14 Nisan 1878 tarihinde kurulan “Çirmen Milli Mukavemet Teşkilatı” olmuştur. Daha sonra “Rodop ve Batı Trakya Türk Devlet’i Muvakkatesi” adını alacak olan bu teşkilatın kurucuları:
· Timirski Ahmet Aga
· Hidayet paşa (Kendisi1854 Kırım savaşı ile gelen ve Müslüman olarak buraya yerleşen bir İrlanda’lıdır)
· Hacı İsmail Efendi ( kendisi 14 Mart 1886’ya kadar Rodop ve çevresindeki komitacılık faaliyetlerinin yöneticisidir)
· Kara Yusuf Çavuş
Yönetimde görev alanlar:
· Çirmenli Ahmet Efendi
· Hasköylü Halil Efendi
· Dimetokalı Şakir Efendi
· Hacı Halil Efendi
· Kırcaali’li Abdullah Efendi
· Hacı Mümin Efendi
· Hacı Ragıp Efendi
· Ali Ağa
Yönetim ve karar meclisi: 4 kişi
Temsilciler meclisi: 30 kişi
Nüfus: 4 milyon
Gönüllü piyade: 135.000
Gönüllü süvari: 86.000
Mahalli zabıta kuvveti: 15.000
Kontrol ettiği şehir, kasaba ve köyler: Aydos, Emineburnu, Karınabat, İslimye, Kozan, Kızanlık, Şıpka, İhtiman, Tatarpazarcığı, Lofça, Servi, Plevne, Tırnova
Rodop ve Batı Trakya Türk Devlet-i Muvakkatesi Hükümeti 5 Nisan 1886’da İstanbul Topkapı Kasrı anlaşması ile II. Abdülhamit tarafından fesih edilmiştir. Eğer fesih edilmeden Osmanlı devletine bağlı olarak yaşamasına müsaade edilseydi belki de 1897 Osmanlı-yunan savaşı, 1903 Makedonya İhtilali ve 1912 Balkan savaşı olmazdı.
Garbi Trakya Müstakil Hükumeti (Birinci Batı Trakya Muhtar Türk Cumhuriyeti)
Kuruluş tarihi: 31 Ağustos 1913
Başkan: Dersiam Salih Efendi
Bayrak: Ay yıldızlı beyaz, siyah ve yeşil renklerden oluşuyor. Ay-yıldız: Türk, beyaz: özgürlük, siyah: Balkanlardaki zulmü, yeşil renk İslamı temsil etmektedir.
Merkez: Gümülcine
Kontrol ettiği şehir, kasaba ve köyler: Ortaköy, Papasköy, Paşmaklı, Yenice, Habipçe, Harmanlı, Eğridere, Koşikavak, Kırcaali, Mestanlı, Cuca-i Bala, Darıdere, Nevrokop.
Toplam yüzölçümü: 8.578 kilometrekare
Umum Erkân-ı Harbiye Reisi: Süleyman Askeri Bey
Kuvayı Milliye Umum Kumandanı: Kuşçubaşı Eşref Bey
Ordu: toplam 8.850 piyade
Darıdere: 3.000 Piyade
Kırcaali: 2.600 Piyade
Gümülcine: 1.400 Piyade
İskeçe: 1.200 Piyade
Dedeağaç: 650 Piyade
Yunanistan ve Bulgaristan tarafından tanınan bu hükümet Cemal Paşa’nın muhalif olması nedeniyle İttihad ve Terakki Cemiyeti tarafından tanınmaması üzerine 25 Ekim 1913 tarihinde kendini fesh etmiş ve batı Trakya toprakları Talat Paşa’dan söz alınması ile 30 Ekim 1913 tarihinde Cemal Paşa tarafından Bulgar General “Toşef”e Gümülcine’de teslim edilmiştir.
Batı Trakya İkinci Türk Cunta Hükümeti
Kuruluş tarihi: 30 Temmuz 1915
Kurucular :
· Piyade Yzb. Fuat Balkan
· Şakir Zümre
· Cevad Bey (Teşkilat-ı Mahsusa’dan)
· Celal Perin Hafız Ali Galip (Tekilat-ı Mahsusa’dan)
Mülki müfettiş sayısı: 9
Yüzölçümü: 19.000 kilometrekare
Nüfus: 320.000
Askeri güç: 30.000
Kontrol ettiği bölgeler: İskeçe (Kısmen), Kavala, Drama, Nevrekop, Serez (Bu bölgeden 14 Türk yunan parlamentosuna girmiştir)
Fesih / ilga: 27 Eylül 1917 1nci dünya savaşının sona ermesi ile kendini fesih etmiştir.
Fransız vesayeti altında kurulan Batı Trakya Türk Hükümeti “Batı Trakya Otonom İdaresi”
Kuruluş: 17 Ekim 1919
Fesih: 23 Mayıs 1920
(Kolonel Vali Fransız General Şarpi Denetiminde)
Kolonel Yönetim Reis-İ Cumhuru: Tevfik Bey
Genelkurmay Başkanı: Piyade Yüzbaşı Fuat Balkan
Gen. Kur. II.nci. Başkanı: Piyade Üsteğmen Fahri Özdilek
(Referandum sonucu bölgede yaşayan halkın Yunan idaresini istemesi sonucu Yunanistan’a ilhak olmuştur.)
Faydalanılan kaynaklar:
Ahmet Halaçoğlu: Balkan Harbi Sırasında Rumeliden Türk Göçleri. (1912-1913) T.T.K Ankara 1944
Cemal Kutay: 1913’de Garbi Trakya’da İlk Türk Cumhuriyeti. 1962 Aralık İstanbul Ercan Matbaası Tarih Konuşuyor Serisi
Ahmet Aydınlı: Batı Trakya Faciasının İçyüzü. Akın Yayınları İstanbul 1971
FUAD BALKAN’IN HATIRALARI: Yakın Tarihimiz (1962) Cilt 2,3,4. Haftalık Dergi . Dizildiği Ve Basıldığı Yer: Vatan Gazetecilik Ve Matbaacılık T.A.Ş. İmtiyaz Sahibi: N. KARAVELİ.
