30 Ocak 1923 Tarihinde imzalanan Lozan Antlaşmasına göre Rumeli’nden Anadolu’ya göç edecek olan Müslüman halkın sevkiyatları tren ve gemi ile yapılmış olup, sevkiyat 1923 yılı Kasım ayında başlamıştır.
Tren ile ile yapılan sevkiyatlar daha çok Kavala kazasının Sarışaban nahiyesine bağlı iç bölge köylerinde yerleşik mübadillerin “Hüseyinköy” tren istasyonunda toplanması ile buradan İstanbul’a, oradan da gemiler ile Sinop ve Samsun’a yapılmıştır.
Gemi ile yapılan sevkiyatlarda gemilerin kalktığı limanlar Yunanistan’ın Selanik, Preveze ve Kavala Limanı kentleri ile Sakız, Limni, Midilli ve Girit adalarıdır.
Mübadelede görev alan gemilerin isimleri:
- Hacıpaşa
- Sakarya
- Rumeli
- Bahr-i cedit
- Nilüfer
- Dumlupınar
- Timsah
- Rize
- İstanbul
- Canik
- Sürat
- Sulh
- Ankara
- Kırzade
- Salih
- Reşit Paşa
- İsmet Paşa
- Altay
- Arslan
- Millet
- Cumhuriyet
- Mahmudiye
- Akdeniz
- Türkiye
- Kartal
- Giresun
- Bozkurt
- Teşvikiye
- M. Şevket Paşa
- Ümit
- Trabzon
- Gülnihal
- Gülcemal
Mübadilleri taşıyan bu gemilerin içinde en meşhur olanı ve bütün mübadillerin hatırladığı geminin adı Gülcemal”dir. Belki de ençok seferi yaptığı için adı en çok bilinen bu gemidir.
İç denizlerde mübadil taşıyan gemiler:
- Drama’nın Kozluca (bugünkü adı “Karyofito” köyü mübadillerini Sirkeci’den İzmit’e götüren gemi adı “Karabiga” vapurudur.
- Kavala / Sarışaban’ın Darıova (Bugünkü adı “Kekhrokambos”) köyü mübadillerini Sirkeci’den Sinop’a götüren gemi adı “Millet” vapurudur.
- Kavala / Sarışaban’ın Çaylayık (Bugünkü adı “Dipotamos”) köyü ile Muncinos (Devlet Arşivlerinde geçerli adı “Mencus”(Bugünkü adı “Lekani”) köyü mübadillerini Sirkeci’den Samsun’a götüren gemi adı “Reşadiye” vapurudur.
Not: Diğer mübadil köylülerini taşıyan gemi adları da ileride belli oldukça buraya ilave edilebilir.
